فصل اول
ماقبل تاریخ و شیوه ی تولید کمون اولیه
جوامع نخستین انسانی پیش از تاریخ، در طایفه و قبیله زنده گی می کردند. و جوامعی بودند که ماهیگیری و شکار می کردند. سپس به دامپروری و کشاورزی پرداختند. این جوامع ابتدایی با توانایی تولیدی مختصر و اولیه، در هر روز تنها چیزهایی تولید می کردند که نیاز های روزمره شان را ارضاء کند. افرادی که این جوامع را تشکیل می دادند بر ابزار تولید و تولیدات جمعی شان مالکیت جمعی داشتند. آنها بطور مستقیم وظایف و همچنین چیزهایی که تولید می کردند را میان هم تقسیم می کردند. و اینها کاملا نیاز های زنده گی و معاش شان را تامین می کرد؛ هیچ مازادی به وجود نمی آمد. این خصوصیات گوناگون باعث شد تا مارکس برای تعریف جوامع ماقبل تاریخ از عبارات کمونیسم ابتدایی و اجتماع اولیه استفاده کند. در همین معنا، او برای نشان دادن گوناگونی کمونیسم ابتدایی از عباراتی مانند کمونیسم طبیعی، اجتماع قبیله ای، جامعه ی آسیایی و شیوه ی تولید آسیایی استفاده کند.
عهد باستان و شیوه ی تولید برده داری
دوران باستان از چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح تا قرن پنجم میلادی را شامل می شود. و مشخصه ی آن پیدایش قدیمی ترین تمدن های شناخته شده در دره ی نیل، بین النهرین، در مدیترانه، هند، چین و مردمان انها یعنی سومری ها، مصری ها، آشوری ها، فنیقی ها، عبرانی ها، اعراب، چینی ها، ایرانی ها، یونانی ها، رومی ها، سلتیک ها، ژرمان و اسلاو است. و پیدایش تکنیک های مختلف (ذوب فلزات، آبیاری زمین، اختراع چرخ، کشف اصول ریاضیات، هندسه، نجوم و غیره) به انها اجازه داد تا بیشتر از حداقل زنده ماندن شان تولید کنند و به این ترتیب برای اولین بار توانستند مازاد یا مازاد محصول، تولید کنند. و از اینجاست که تقسیم طبقات در جامعه پیدا می شود. وجود این مازاد هنوز ناکافی برای تامین نیازهای همه، باعث نزاع هایی برای تقسیم این مازاد تولید می شود. و جامعه به ارباب و برده تقسیم می شود. و این شیوه ی تولید برده داری است که جانشین شیوه ی تولید کمون اولیه می شود. در این شیوه، انبوه تولیدکننده گان تبدیل به بردگان کاراجباری و فاقد هر گونه حقوق می شود. البته منبع اصلی این تولیدکننده گان را زندانیان جنگ تشکیل می دهند. مالکان ابزار تولید یا همان اربابان در نهایت مالک اضافه تولید یا همان محصول اضافه بر خورد و خوراک ضروری بردگان هستند. مناسبات تولید که پایه ی اقتصادی جوامع باستان را تشکیل می داد، مناسبات بین دو طبقه ی اصلی یعنی ارباب و برده است. طبقات دیگری هم بودند که جامعه ی باستان را کامل می کردند مثل کشاورزان، پیشه وران و تاجران ولی نقش آنها نسبت به دو طبقه ی اصلی کم اهمیت تر بود.
با پیدایش جامعه ی تقسیم شده به طبقات، ضرورت وجود دولت یعنی دستگاه حکمرانی، حقوقی، پلیسی و نظامی که کارکردش تضمین نظم و سلطه ی طبقه ی مالک است، بوجود می آید. وجود دولت که نتیجه ی تقسیم جامعه به طبقات است در جوامع ابتدایی اولیه و بدون طبقه دلیلی ندارد. و نخستین شکل تاریخی آن در نخستین جامعه ی تقسیم شده به طبقات، یعنی جامعه ی برده داری است. بدین شکل نخستین دولت ها در عهد باستان پیدا می شوند: دولت امپراتوری فراعین مصر، دولت مونارشی آشوری ها، دولت- شهرهای فنیقی ها و یونانی ها (اسپارت، آتن) و امپراتوری رم. اشکال دولت برده داری بسیار متفاوت بود و با گذر از استبداد مطلقه و جمهوری آریستوکراتی، شامل مونارشی تا جمهوری دمکراتیک می شد. ولی جدا از تمام این اشکال، محتوای طبقاتی ِ دولت همان سلطه ی طبقه ی ارباب بر طبقه ی برده باقی می ماند. حتا در جمهوری دموکراتیک آتن، در عصر با شکوه پریکلس هم ، در جایی که ظاهرا قدرت، ناشی از تصمیمات دمکراتیک شهروندانی بود که تنها 10 درصد جمعیت تشکیل را می دادند، بردگان(50 درصد جمعیت) ، بردگان آزاد و زن ها حذف می شدند. جامعه ی باستان چندین بار شاهد قیام بردگان و دیگر قشرهای استثمار شونده مانند دهقانان فقیر بوده است: در یونان در قرن ششم و چهارم پیش از میلاد، سپس در ایتالیا در قرن دوم و یکم پیش از میلاد. مشهورترین آنها قیامی بود که بوسیله ی اسپاتاکوس رهبری شد (سال 71-73 پیش از میلاد). ولی این قیام ها هیچ کدام به یک انقلاب اجتماعی، یعنی تغییر شکل پایه ی اقتصادی جامعه نیانجامید. گذر به مرحله ی نوی شیوه ی تولید همچنان به دلیل تکامل ناکافی نیروهای مولد غیرممکن بود. پیشرفت بیشتر تکنیک هایی مانند کشت بوسیله ی شخم و استفاده از نیروی باد و آب، گذر از این شیوه ی تولید به شیوه ی تولید فئودال را در قرن پنجم میلادی ممکن ساختند.
ادامه موضوع را میتوانید از لینک زیر دانلود کنید